Prawa pacjenta w Polsce nadal łamane!

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) w najnowszym raporcie alarmuje o licznych przypadkach naruszania praw pacjenta w szpitalach na terenie całej Polski. Kontrola wykazała nieprawidłowości we wszystkich badanych placówkach, obejmujące zarówno formalne uchybienia, jak i poważne naruszenia podstawowych praw pacjentów, takich jak prawo do informacji czy godnych warunków pobytu w szpitalu.

Główne ustalenia NIK

W większości kontrolowanych placówek medycznych pacjenci nie mieli pełnego dostępu do wymaganych prawem informacji. Aż 65% szpitali ograniczało ten dostęp, co negatywnie wpływało na pacjentów, szczególnie w zakresie zapisów na listy oczekujących na leczenie oraz udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami. Ponadto niemal 30% szpitali nie zapewniało pacjentom godnych warunków pobytu, co stanowiło poważne naruszenie prawa do intymności i godności. Zdarzały się przypadki, gdzie infrastruktura szpitali była zdewastowana, a brak parawanów w salach wieloosobowych uniemożliwiał pacjentom zachowanie prywatności podczas badań.

Jednym z najbardziej rażących przykładów nierespektowania prawa pacjenta było umiejscowienie sali porodowej dla martwych dzieci obok sali dla porodów żywych w Szpitalu Bielańskim w Warszawie, co stwarzało ogromny dyskomfort dla pacjentek. W tym samym szpitalu dwóch pacjentów było hospitalizowanych na korytarzu, co dodatkowo naruszało ich prawo do godnych warunków.

Braki w informowaniu pacjentów i nadzorze leczenia

W 35% szpitali pacjenci nie otrzymywali pełnych informacji dotyczących ryzyka i korzyści związanych z zabiegami, którym mieli być poddani. Formularze zgody na zabieg były często niedostosowane do danego rodzaju leczenia, co uniemożliwiało pacjentom świadome podejmowanie decyzji o leczeniu.

Kontrola NIK wykazała również luki w monitorowaniu leczenia bólu oraz w ocenie i leczeniu odleżyn, co było szczególnie niepokojące w świetle przepisów dotyczących standardów opieki zdrowotnej. W niemal połowie szpitali brakowało rzetelnej dokumentacji dotyczącej oceny ryzyka wystąpienia odleżyn, a w wielu przypadkach podejmowane działania terapeutyczne nie były odpowiednio dokumentowane.

Niewłaściwe zarządzanie dokumentacją medyczną

W połowie szpitali kontrola ujawniła poważne problemy z prowadzeniem i zabezpieczaniem dokumentacji medycznej pacjentów. W niektórych placówkach dokumenty były przechowywane w nieodpowiednich warunkach, co stwarzało ryzyko ich uszkodzenia lub utraty. Żaden z kontrolowanych szpitali nie prowadził dokumentacji w pełni elektronicznie, co utrudniało pracę personelu medycznego i stwarzało ryzyko powstania niezgodnych informacji na temat pacjentów. W jednym z warszawskich szpitali dokumentacja pacjentów była przechowywana w szafie bez zabezpieczenia, a w kilku placówkach dostęp do niej miały osoby bez upoważnienia do przetwarzania danych medycznych.

Problemy z działaniami Rzecznika Praw Pacjenta

Kontrola NIK zwróciła również uwagę na braki w działaniu instytucji Rzecznika Praw Pacjenta (RPP). Mimo że Rzecznik był świadomy wielu nieprawidłowości, nie podjął wystarczających działań, by poprawić sytuację pacjentów. Na przykład nie wniósł wniosku o wprowadzenie regulacji dotyczących badań genetycznych, mimo że od 2018 roku NIK alarmował o potrzebie uregulowania tego obszaru.

Rzecznik nie wywiązywał się również z wielu obowiązków związanych z prowadzeniem postępowań w sprawie naruszenia praw pacjentów. Z ponad 6000 postępowań wyjaśniających, niemal wszystkie były prowadzone z przekroczeniem ustawowych terminów, co NIK oceniła jako rażące zaniedbanie.

Przeciążenie rzeczników w szpitalach psychiatrycznych

NIK negatywnie oceniła również organizację pracy Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego, który odgrywa kluczową rolę w ochronie praw pacjentów z problemami psychicznymi. W latach 2019-2023 liczba przypadających na jednego rzecznika szpitali wzrosła z 4,5 do 9, co znacznie utrudniło wykonywanie obowiązków. Nadmierne obciążenie rzeczników zadaniami doprowadziło do spadku ich liczby o połowę.

Wnioski i rekomendacje

NIK zaleca pilne wprowadzenie zmian w systemie ochrony praw pacjentów, a także usprawnienie działania instytucji odpowiedzialnych za ich nadzór. Konieczne jest poprawienie warunków pobytu pacjentów w szpitalach, usprawnienie dostępu do informacji oraz skuteczniejszy nadzór nad dokumentacją medyczną. Ponadto Izba apeluje o zwiększenie liczby rzeczników w szpitalach psychiatrycznych oraz wdrożenie nowych regulacji dotyczących badań genetycznych, by zapewnić pacjentom odpowiednią ochronę i poszanowanie ich praw.

Prawa pacjenta, gwarantowane przez Konstytucję RP oraz ustawę o prawach pacjenta, powinny być przestrzegane w każdej placówce medycznej. Niestety, jak pokazuje raport NIK, rzeczywistość odbiega od tych założeń, co wymaga natychmiastowej reakcji zarówno ze strony władz, jak i instytucji odpowiedzialnych za ochronę pacjentów.